Dr. Mustafa Torun
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
mtorun3@gmail.com
“Bilim ve barışın, cehalet ve savaşa üstün geleceğine inanıyorum. Ülkeler bir gün yok etmek için değil, üretmek için birleşecek. Gelecek, insan acısını dindirenlerin olacak.”
Louis Pasteur
Bilindiği gibi Antibiyotik direnci ve akılcı antibiyotik kullanımı konusunda; toplumda ve özellikle sağlık çalışanlarında farkındalığı artırmak, iyi uygulamaları desteklemek amacıyla, her yıl 18-24 Kasımı içine alan hafta boyunca “Dünya Antibiyotik Farkındalık Haftası” etkinlikleri düzenlenmektedir.
*
Antibiyotiklerin Uzun Süre Kullanımı doğru değildir. Süreğen enfeksiyonlar dışında genellikle ateş ve diğer enfeksiyon göstergeleri düzeldikten en fazla 3-5 gün sonra antibiyotik kullanımını sonlandırmak gerekir.
*
Bu özel günler ve haftalar da olmazsa sabahtan akşama kadar maalesef kısır, yoz ve tamamen belli çıkar gruplarının istemleri doğrultusunda oluşturdukları yapay gündemlerin esiri oluruz.
*
Suların başını devler tuttuğu İçin, ülkemizde ve dünyada milyonlarca yoksul ve aç insan eziyet çekmektedir. Hekim ve sağlıkçı arkadaşların uyarısı ile gelişigüzel, tamamen insana ve doğaya zararlı akılsız ve bilim dışı antibiyotik kullanımı ile ilgili yazı yazmam istendi. Zaten fırsat buldukça ve her ortamda bu konuyu dile getirmekteyim. Bu önemli sorunu konu anlaşılsın diye kısa, öz ve olabildiğince tıbbi terim kullanmamaya özen göstererek, yine sorulu yanıtlı anlatmaya çalışacağım. Kesin ifadeler kullanacağımdan eksiklikler ve hatalar olursa affola!..Gelelim sorulara…
*
Niçin bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde geniş aralıklı(spektrumlu) antibiyotik kullanılmaktadır?
Maalesef, uygun, yeterli ve doğru Mikroskopik araştırma ile kültür-Antibiyotik testlerinin yapılmaması, Sağlık Sistemi ve Sağlık Eğitiminin insana göre değil bir avuç anamalcı’nın çıkarlarına göre olması yüzünden geniş aralıklı antibiyotik kullanılmaktadır. Bence bu saydıklarım en önemli ve başta gelen nedenlerdir. Dar Aralıklı yani tıbbi terimle “Dar Spektrumlu” bir antibiyotikle ilgili enfeksiyonu tedavi edecek iken, geniş aralıklı bir antibiyotik kullanımı kesinlikle doğru değildir. Olanak varsa en dar ve en uygununu vermek gerekir. Böylece oluşabilecek direnç sorununun da önüne geçmiş oluruz.
*
Bakteriyel enfeksiyon tedavisinde çift veya üçlü antibiyotik kullanımı doğru mudur?
Bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde tek bir antibiyotik kullanmak yerine, ne olur ne olmaz, daha kuvvetli olsun, tüm bakterilere etkili olabilir diye çift antibiyotik kullanımı kesinlikle doğru değildir. Çift antibiyotik kullanmakla yan etkiler artmakta, bakteriyel direnç sorunu ile karşı karşıya gelinmekte, aynı zamanda ekonomik kayıp söz konusu olmaktadır. Çok ciddi ve özel hastalıklar dışında ikili hatta üçlü antibiyotik kullanımı hatalıdır.
*
Ağızdan antibiyotik kullanımı yerine ona eşit iğne şeklinde antibiyotik kullanımı doğru mudur?
Ağızdan antibiyotik kullanmak yerine, ona eşit değerde olan iğne şeklinde (intravenöz veya intramuskuler) antibiyotik kullanımı doğru değildir. Ağızdan verilen antibiyotik, iğne şeklinde verilen antibiyotikle aynı etki düzeyinde ise ağızdan vermek genellikle daha ekonomik, daha kolay ve daha pratiktir.
*
Antibiyogram testinde duyarlı antibiyotik yerine inatla başladığımız antibiyotikle tedaviye devam etmek doğru mudur?
Antibiyogram yaptığımız halde, bu antibiyograma göre antibiyotiğimizi değiştirmek varken, aynı antibiyotik tedavisine inatla devam etmek, istisnalar dışında doğru değildir. Antibiyogram yapmanın anlamını ortadan kaldırmış oluruz. Çok özel durumlarda klinik yanıt olumlu ise belki antibiyotiğimize devam edebiliriz. Akılcı antibiyotik kullanım koşullarından sapmamak koşulu ile bu olabilir.
*
Organlarda işlevsel bozuklukluklar olmuş ise aynı doz antibiyotik ile devam etmek doğru mudur?
Karaciğer, böbrek veya kan değerlerinde bozukluk olduğu halde doz ayarlaması yapmamak veya antibiyotiği değiştirmemek doğru değildir. Karaciğer ve böbrek işlevleri bozuksa doz ayarlamak yani dozu azaltmak veya doz aralığını genişletmek gerekir. Gerekirse az toksik antibiyotikle değişim yapmak daha doğrudur.
Her bakteriyel enfeksiyon’u “Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyon” kabul etmek doğru mudur?
Her bakteriye “Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyon” etkeni bakteriymiş gibi davranmak ve ona göre antibiyotik vermek doğru değildir. Her bakteri Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyon yapan bakteri değildir. MRSA dediğimiz Metilisiline Dirençli Stafilokok Aureus, Psödomonas, VRE dediğimiz Vankomisine dirençli Enterobakter bakterileri gibi önemli bakteriler Sağlık Hizmeti İlişkili enfeksiyon etkenlerine örnektir.
*
Güncel bakteriyel direnç durumunu bilmeden, eski bilgilerimize güvenerek, bizim hocalarımız bu antibiyotiği kullanıyordu diyerek, hastalara bildiğimiz antibiyotikleri vermek doğru mudur?
Güncel bakteriyel direnç durumlarını bilmeden, eski bilgilerle antibiyotik tedavisi yapmak yanlıştır. Çalışılan hastanenin, bölgenin, ülkenin ve diğer ülkelerin direnç durumlarını iyi takip etmek ve ona göre antibiyotik politikasını belirlemek gerekir.
*
Akılcı Antibiyotik Kullanımında ana çizgilerimiz ne olmalıdır?
Toplumda en çok kullanılan ilaçların başında gelen antibiyotikler, maalesef akılcı kullanılmamaktan dolayı çok yanlışlar yapılmaktadır. Toplumu bu konuda aydınlatmak biz uzmanların en önemli görevi olmalıdır. Bir kere bakteriyel olma olasılığı düşük olan enfeksiyonlarda (akut bronşit gibi) hastaya hemen antibiyotik başlanmamalıdır. Eğer antibiyotik başlanacaksa da yukarıdaki ilkelerimizi göz önüne alarak çok titiz davranılmalıdır. Akılcı kullanılmayan her antibiyotik diğer kişilerdeki enfeksiyonlarda bakteriyel direnci arttırmada etkili olabilir. Olanaklı ise geniş spektrumlu (aralıklı) yerine, dar spektrumlu antibiyotik kullanımı daha yararlıdır. Konu sıklıkla görsel ve yazılı basında canlı tutulmalı yeni bilgiler kamuoyuna aktarılmalıdır. Artık sadece doktora danışmadan demiyoruz, bu konuda deneyimli ilgili doktora gidip tetkiklerinizi yani kültür antibiyogram, mikroskobik araştırmalar ve kan testlerini yaptırmadan antibiyotik kullanımının doğru olmadığını ve toplumsal suç olduğunu anımsatalım. Tarım alanında bilim dışı kullanılan antibiyotikler maalesef gelecekte çok önemli sorunlara yol açacağını vurgulayalım.
*
Sakın “Doktor Bulamadı Bana İlacı” yani antibiyotiği denmesin!..
*
Sözlerimizi Nida Tüfekçi Ustamızdan alınma güzel bir Yozgat Akdağmadeni türküsü ile bitirelim.
Hastane önünde incir ağacı (annem ağacı)
Doktor bulamadı bana ilacı (annem ilacı)
Baş tabip geliyor zehirden acı (annem vay acı)
Sevgilerimle…