Dr. Mustafa Torun
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
mtorun3@gmail.com
“Suyun değeri kuyu kuruyunca anlaşılır. Thomas Fuller”
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 1993 yılından itibaren başlamak üzere her yıl” 22 Mart'ın Dünya Su Günü” olarak kabul etmiştir. Dünya Su Günü, suyun önemini vurgulayarak, temiz ve güvenli suya erişimi olmayan 2,2 milyar insan için farkındalık oluşturmayı amaçlamaktadır.
*
Dünyada tahmini olarak 250 milyon kişi su yüzünden hastalanıp, 5 milyondan fazlası ise ölüyor. Ölenlerin çoğu çocuk yaş grubunda. Su ile geçen ishal etkenlerine bağlı ise yılda iki milyonun üzerinde ölüm oluyor. Farkındalığı bir an önce yaratıp, öne çıkarmak şart.
*
Yeryüzünün üçte ikisinden fazlası su olup, yaklaşık otuzda biri tatlı su kapasitesindedir. Tuzlu deniz suyu tüm suların yüzde 97’si olup şu an içilmesi mümkün değildir. Tatlı suya erişim yüzde 1’in altındadır. Bir litre atık su, sekiz litre tatlı suyu kirletmekte olup, küresel kirli su miktarı 12 bin kilometre küptür. Bu hacim en büyük on nehirdeki tatlı sudan fazladır.
*
Türkiye’deki kullanıma hazır su kapasitesi yüz milyar metreküpten biraz fazla olup, bunun yedide biri içme ve kullanma içindir. Yaklaşık dörtte üçü tarımsal, onda birinden biraz fazlası sanayi amaçlıdır. Son kırk yıl içinde üç “Van Gölü” hacminde su alanımız heba edilmiştir. Ülkemiz, kişi başına düşen yıllık su tüketimi ile su yoksulu ülkeler arasında gelmektedir. Gelişmiş ülkedeki bir çocuğun su tüketimi gelişmemiş ülkedekine göre otuz kat fazladır.
*
Su ile ilintili enfeksiyonların geçiş yolları beş farklı biçimde karşımıza çıkıyor.
•Doğrudan sudan kaynaklanan Tifo, Paratifo, Kolera, Hepatit-A gibi enfeksiyonlar bulunuyor. Bu enfeksiyonların geçirgenliğinin artışında aynı su kaynağından çok kişinin yararlanması ve ılıman, sıcak iklim yatıyor.
Çözümü ise; suyun kirliliğinin önüne geçmektir.
•Su azlığı veya yokluğundan kaynaklanan Trahom, Basilli dizanteri enfeksiyonları mevcut. Buna yol açan günlük temizlik ve diğer gereksinimler için suyun yeterli olmamasıdır.
Çözümü ise; yeterli su teminini sağlamaktır.
•Su ile ilişkili olarak böceklerle aktarılan enfeksiyonlar da var. Buna sivrisineklerle aktarılan sıtma iyi bir örnektir.
Çözümü; durgun suları yok etmektir.
•Bunun yanı sıra su aeroselleri dediğimiz klimalarla geçen lejyoner hastalığı var.
Çözümü klimaların ve bunların su depolarının düzenli aralıklarla temizlenmesi ve kontrol edilmesi gerekmektir.
•kirli deniz sularıyla birlikte bulaşan enfeksiyonlar var. Bunlar birçok insanda görebildiğimiz Hepatit-A, Norovirus, E.Koli, Tifo, Para tifo’dur.
Çözümü ya deniz suyunun kirlenmesinin önüne geçilmeli yada kirli denize girilmemelidir.
UYGUN OLMAYAN KOŞULLARDA BULUNUYORSAK; SUYU DAHA SAĞLIKLI YAPMAK, BESİNLERİ YIKAMAK VE İÇMEK AMACIYLA SUYU NASIL DEZENFEKTE ETMEK GEREKİR?
A-ÇAMAŞIR SUYU İLE SU DEZENFEKSİYONU
Önce içilmeyecek ve kullanılmayacak bir Ana Solusyon hazırlamak gerekir.
%1 oranında çamaşır suyu ile “Ana Çözelti” hazırlama(Bu su kesinlikle içilmemeli ve gıda yıkamada bu oranıyla kullanılmamalıdır.
#1 litrelik su şişesi içine bir su bardağı parfümlü olmayan, ev tipi çamaşır suyu yani %5 sodyum hipoklorid konulması. Bunun üstüne 4 bardak su eklenmelidir. Bu Ana Çözelti olarak kullanılacaktır.
#5 litrelik su şişesine 1 çay kaşığı ana solüsyon çözeltisi eklenip, 30 dakika bekletildikten sonra kullanılması uygundur.
#19 litrelik damacanaya ana solüsyondan 3 çay kaşığı eklenip, 30 dakika bekletildikten sonra içme ve gıda yıkama suyu olarak kullanabiliriz.
B-TENDÜRİYOT İLE SU DEZENFEKSİYONU
Önce Ana Çözelti hazırlanıp, bir birim tendürdiyot, 4 birim suya eklenir.
Bu Ana Çözeltiden suyun litresine 2 damla konulur. 30 dakika bekledildikten sonra içme ve gıda yıkama suyu olarak kullanabiliriz.
C-GÜNEŞ IŞIĞININ ULTRA VİYOLE ETKİSİNDEN YARARLANARAK SU DEZENFEKSİYONU
Hemen tüketilmeyecek içme ve gıda yıkama suları mümkün olduğu kadar cam şişelerde tutulmalıdır. Cam şişeler mümkün olduğu kadar uzun süre güneş ışınlarına maruz bırakılabilinir. Dikkat edilmesi gereken, cam şişe tabanında ince bir yeşil tabaka oluşursa, cam şişenin boşaltılıp, Ana Çözeltilerden herhangi biri kullanılarak en az 30 dakika dezenfekte edilmesi gerektiğidir.
*Bilgi notlarından yararlandığım Hüseyin Baskın hocama teşekkür ederim.
Sözlerimizi Lavoisier’den güzel bir sözle bitirelim.
"Doğada hiçbir şey oluşturulmaz, hiçbir şey kaybolmaz, her şey değişir."
Sevgilerimle..
